Historia

Łukówiec to wieś położona w gminie Karczew, w powiecie otwockim. Miejscowość należała pierwotnie do parafii pw. św. Jana Chrzciciela w nadwiślańskim Radwankowie, przeniesionej w 1736 roku do Warszawic.

Nazwa wsi (Lucowo, Łukowie) nawiązuje do ługów, czyli podmokłych terenów związanych z doliną rzeki Wisły i rozlewiskami pobliskiej rzeczki Jagodnej, zwanej też Jagodzianką lub Kanałem Bielińskiego. Łukówiec leży na nieco wyższym tarasie nadzalewowym Wisły, co sprawia, że podobnie jak Janów, Całowanie czy Warszówka postrzegany jest przez etnografów jako teren przejściowy pomiędzy nadwiślańskim Urzeczem (gwarowo zwanym Łurzycem) a Polesiem, czyli regionem kołbielskim. Znajdujące się tu podmokłe, torfowe łąki nazywano powszechnie ługami lub bielami (bielawami), co wedle ludowej tradycji miało związek z mgłami unoszącymi się nad tymi mokradłami. Ludzi tam żyjących określano niekiedy żartobliwie Żabiorzami (Całowanie), Błociorzami (Warszówka) czy też Piskorzami (Łukówiec). Nazwa tego ostatniego przezwiska wzięła się najprawdopodobniej od gatunku ryby „Piskorz”, która licznie występowała w płytkich rozlewiskach pomiędzy Jagodzianką a Łukówcem i bardzo chętnie była odławiana (ręcznie, bez użycia jakichkolwiek narzędzi) przez mieszkańców wsi.

Dogodne położenie okolicy Łukówca w niedalekim sąsiedztwie Wisły sprawiło, że osadnictwo rozwijało się tu we wszystkich okresach polskich pradziejów od paleolitu aż po średniowiecze. Jedno z ważniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce, związane z paleolitycznymi łowcami reniferów i tzw. kulturą świderską, znajdowało się na wydmie Pękatka w pobliskim Całowaniu. Datowane jest ono na ok. 9 tysięcy lat. W samym Łukówcu znaleziono narzędzia krzemienne (rdzenie, drapacze, rylec) z tego okresu. Z wydmy zwanej „Koński Cmentarz” znajdującej się nieopodal Łukówca znana jest ceramika pochodząca z okresu neolitu, z tzw. kultury pucharów lejkowatych. Zebrał ją w 1950 roku późniejszy prof. Tomasz Strzembosz, ówczesny mieszkaniec podwarszawskiego Józefowa. Ślady osadnictwa wystąpiły tu także w epoce brązu i żelaza. W 1921 roku przeprowadzono ratownicze badania archeologiczne pod kierownictwem prof. Romana Jakimowicza, lokalizując cmentarzysko „na wydmie między Łukówcem a Całowaniem”. W 1929 roku kierownik Szkoły Powszechnej w Karczewie p. Faustyn Frysz przekazał informację, że we wsi Łukówiec na wydmie „Dworowisko” natrafiono na cmentarz grobów kloszowych. Pozyskano wtedy cały klosz, popielnicę, miskę i dużo fragmentów ceramiki. Kolejne ślady osadnicze z okolic Łukówca pochodzą z okresu wpływów rzymskich i tzw. wędrówek ludów. Z wydmy „między Całowaniem a Łukówcem” znana jest m.in. zapinka brązowa, datowana na III wiek n.e., znaleziona w 1921 roku przez wspomnianego wyżej prof. R. Jakimowicza. Od okresu średniowiecza na terenie Łukówca można zaobserwować ciągłość osadniczą, związaną ze stabilizacją tutejszego (słowiańskiego) osadnictwa. Według przekazów starszych mieszkańców, Łukówiec dzielił się na poszczególne części, mające swe zwyczajowe nazwy: (od strony Brzezinki) Kozłówka, Ratajki, Falenica, Dworowisko, Grudki, Ulianówek, Górki i Przydawki (od strony Sobiekurska). Niektóre z tych nazw mogą mieć średniowieczną metrykę, będąc echem dawnych przysiółków i zaginionych wsi.

Najstarsza wzmianka o Łukówcu, zwanym dawniej Łukowo, pochodzi z 1421 roku, kiedy to posiadłości te wraz z Sobiekurskiem i Wolą Sobiekurską były własnością braci: Mścisława i Jana Sobiekurskich herbu Pobóg. Wieś leżała wówczas w ziemi czerskiej, będącej południową częścią niezależnego do 1526 roku Księstwa Mazowieckiego. Warto sobie uzmysłowić, że z Łukówca od stołecznego grodu książęcego w Czersku było niespełna dziesięć kilometrów, co niewątpliwie dowodzi atrakcyjności jego położenia.

Łukówiec od początku był wsią szlachecką, stanowiąc część rozległych, nadwiślańskich włości należących do rodu Pobogów-Żelawskich, wywodzących się z nieistniejącego dziś Żelawina (obecnie cz. Glinek i Kępy Glinieckiej), a przyjmujących w kolejnych latach nazwiska od dziedziczonych fragmentów swych ziem (m.in. Całowańskich i Sobiekurskich). Historycznie miejscowość była zatem związana z Wisłą i Urzeczem.

W 1436 roku wspomniani bracia Mścisław i Jan otrzymali prawo niemieckie na swe dobra we wsiach: Sobiekursko, Łukowo i Sobiekurska Wola. Z kolei w 1475 roku synowie Jana – późniejszy chorąży czerski i kasztelan warszawski Sędek Sobiekurski, Stanisław oraz Andrzej otrzymali od księcia Konrada III przywilej prawa chełmińskiego wraz ze znacznym obniżeniem czynszu książęcego w swych dobrach: Sobiekursku, Woli i Łukowie. W latach 1522 i 1537 notowani są studenci Uniwersytetu Krakowskiego – Zygmunt syn Stanisława i Jan syn Alberta (Wojciecha), wywodzący się z Łukówca. W 1576 roku właścicielami części gruntów Łukówca nadal byli Piotr i Krzysztof Sobiekurscy. W niedługi czas potem dobra sobiekurskie dostały się w ręce podstarościego liwskiego Macieja Bielawskiego herbu Jelita, a od 1623 roku należały do jego syna Wawrzyńca. Następnie były własnością m.in. Klembowskich, Leżeńskich, Raciborskich, Oborskich, Czartoryskich. W latach 1663-67 całe rozległe dobra otwockie, w skład których wchodził również majątek sobiekurski, zakupił Jan Franciszek Bieliński herbu Junosza, rozpoczynając długoletnie rządy tego zasłużonego dla Polski rodu.

W 1805 zadłużone dobra otwockie, w tym Łukówiec, zakupił Wojciech Sulimierski, z zamiarem spłacenia wierzycieli. Nie zdołał jednak tego uczynić, toteż majątek wkrótce został podzielony na siedem folwarków i wystawiony na licytację. W tym też czasie część Łukówca, tzw. Górki, została przydzielona do folwarku całowańskiego, co poskutkowało w przyszłości administracyjnym połączeniem Górek z sołectwem Całowanie, mimo iż mieszkańcy tego przysiółka od zawsze czuli się Łukowianami.

W 1827 roku folwark sobiekurski, w którego skład wchodził Sobiekursk, Łukówiec, Tabor i Piotrowice, nabył za 54 600 złotych polskich dotychczasowy dziedzic pobliskiego majątku w Glinkach – Hipolit Wilson (1783-1853), pułkownik Wojsk Polskich, uczestnik bitwy pod Ostrówkiem w 1809 roku, kawaler orderu Virtuti Militari, zmarły na emigracji w Dreźnie.

W 1832 roku folwark sobiekurski stał się własnością Jana Stalkowskiego herbu Głosków, zaś w 1864 roku przeszedł w ręce jego zięcia – Maksymiliana Zawadzkiego herbu Junosza, będąc od tej pory we władaniu tej rodziny aż do 1945 roku.

W 1827 roku Łukówiec liczył 14 „dymów” oraz 111 mieszkańców i był jedną z najmniejszych wiosek parafii Warszawice. W roku 1889 wieś liczyła już 60 gospodarstw, jednak szalejące pożary w latach 1890, 1891, 1932, 1934 i 1935 spowodowały olbrzymie zniszczenia i zahamowanie rozwoju miejscowości.

Już przed I wojną światową powstała w Łukówcu 4-oddziałowa szkoła, przy czym początkowo lekcje odbywały się w prywatnych domach.  W 1924 roku we wsi wzniesiony został, z dużym udziałem społeczeństwa, drewniany budynek szkolny, na który grunt przekazał Jan Floriańczyk. Spłonął on w 1945 roku, a w jego miejsce pobudowany został budynek murowany. W latach 50. XX w. szkołę ostatecznie przeniesiono do Ostrówca, a potem do Sobiekurska. W 1929 roku z inicjatywy miejscowej nauczycielki Leokadii Januszkowej powołano w Łukówcu Ochotniczą Straż Pożarną. Pierwszy Zarząd OSP stanowili: Prezes Michał Bobik, Sekretarz Jan Popis i Skarbnik Paweł Siniarski. W późniejszym czasie strażą kierowali Tomasz Popis, Czesław Lesiak, Witold Popis, Roman Cherubin, Jan Cherubin, Ryszard Lesiak, Krzysztof Jobda, Serafin Kondrat, Tomasz Rosłonek. W roku 1971 rozpoczęto budowę murowanej remizy strażackiej, pełniącej do dziś funkcje społeczno-kulturalne. Ponadto przed wojną we wsi prężnie działało koło Stronnictwa Ludowego, które wraz ze strażakami i nauczycielami przyczyniało się do rozwoju życia kulturalnego mieszkańców.

W 1957 roku, jako pierwszy w dawnej Dzielnicy Ostrówiec w dawnym powiecie miejsko-uzdrowiskowym Otwock, Łukówiec został zelektryfikowany. W 1962 roku we wsi powstała utwardzona droga asfaltowa, przy czym znaczną część prac wykonali sami mieszkańcy w ramach czynu społecznego pod kierunkiem Tomasza Popisa, pracownika ówczesnej „drogówki”.

Przed II wojną światową sołtysami wsi byli: Józef Lesiak, Michał Bobik, od 1929 roku Paweł Siniarski. Po wojnie sołtysami wsi byli Stanisław Rozum, Tomasz Popis, Marcin Serafin, Feliks Popis, Irena Przybysz, Witold Popis, Jan Kwiatkowski, Waldemar Mroczkowski i od 2002 roku Ryszard Lesiak. Mieszkańcem Łukówca był Władysław Kurkiewicz, nauczyciel-historyk, poseł na Sejm RP w latach 1947-1952.

 

Aktualnie (2018 r.) wieś zamieszkuje 425 osób, z których część utrzymuje się z rolnictwa, zaś część dojeżdża do pracy w nieodległej aglomeracji warszawskiej.

dr Łukasz Maurycy Stanaszek, przy współpracy Ryszarda Lesiaka, Karoliny Kieszkowskiej oraz Tomasza i Krystyny Rosłonków.